Γενικά για αλλεργίες
Οι αλλεργίες είναι μια παγκόσμια απειλή για τη δημόσια υγεία. Περισσότεροι από 500 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πάσχουν από τροφικές αλλεργίες. Περισσότερα από 300 εκατομμύρια, ή περίπου το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού, υποφέρουν από άσθμα (1). Η αλλεργική ρινίτιδα, ένας παράγοντας κινδύνου για άσθμα, επηρεάζει έως και 30% των ενηλίκων και 40% των παιδιών (2).
Μερικοί επιστήμονες υποθέτουν ότι μια πιθανή αιτία των αλλεργιών στον σύγχρονο κόσμο μπορεί να είναι η υπερευαισθητοποίηση. Η υπερβολική χρήση αντιβιοτικών και η λιγότερο συχνή έκθεση σε μικρόβια, όπως βακτήρια και ιοί κατά την παιδική ηλικία, μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη της ισορροπημένης ανοσίας, προκαλώντας υπεραντίδραση σε αλλεργιογόνα αργότερα στη ζωή τους, ένα φαινόμενο γνωστό ως «υπόθεση της υγιεινής» (3-4).
Τι είναι αλλεργία;
Η αλλεργία συμβαίνει όταν το ανοσοποιητικό σας σύστημα ανταποκρίνεται επιθετικά σε μια αβλαβή ουσία του περιβάλλοντος.
Κοινά εισπνεόμενα αλλεργιογόνα περιλαμβάνουν γύρη δέντρων και λουλουδιών, τρίχωμα ζώων, σκόνη και μούχλα. Τα προσλαμβανόμενα δια του στόματος αλλεργιογόνα περιλαμβάνουν φάρμακα (για παράδειγμα πενικιλλίνη) και τρόφιμα όπως τα αυγά, τα φιστίκια, το σιτάρι, τα καρύδια και τα οστρακοειδή. Το νικέλιο, ο χαλκός και το λατέξ μπορούν επίσης να προκαλέσουν αλλεργίες.
Αλλεργική ρινίτιδα
Η αλλεργική ρινίτιδα είναι μια μεσολαβούμενη με IgE φλεγμονή του ρινικού βλεννογόνου ως απάντηση σε εξωτερικά και εσωτερικά αλλεργιογόνα, τα πιο κοινά από τα οποία είναι η γύρη, τα ακάρεα σκόνης, η μούχλα και τα έντομα. Ευαισθητοποίηση και επακόλουθη έκθεση προκαλεί μια απελευθέρωση των συμπτωμάτων που περιλαμβάνουν φτέρνισμα, καταρροή ή βουλωμένη μύτη, δακρυσμένα μάτια και φαγούρα στη μύτη, στον λαιμό ή στο δέρμα (5). Η μύτη γεμίζει και υπεραντιδρά σε επαναλαμβανόμενη έκθεση στο αλλεργιογόνο, και με την πάροδο του χρόνου οι ποσότητες του αλλεργιογόνου που απαιτούνται για να προκαλέσουν μια ανοσολογική απάντηση μειώνονται.
Η αλλεργική ρινίτιδα είναι ένα σημαντικό αναπνευστικό πρόβλημα υγείας που επηρεάζει το 10 έως 30 % των ενηλίκων και περισσότερο από το 40% των παιδιών στον κόσμο. Η επικράτηση αυτής της ασθένειας αυξάνεται. Η αλλεργική ρινίτιδα επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα της ζωής, την απόδοση στο σχολείο και στην εργασία και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ασθενούς. Η αλλεργική ρινίτιδα είναι ένας παράγοντας κινδύνου για άσθμα (6) και πολλοί ασθενείς επίσης με αλλεργική ρινίτιδα υποφέρουν από ατοπική δερματίτιδα και επιπεφυκίτιδα, και συν-νοσηρότητες που περιλαμβάνουν ιγμορίτιδα, ρινικούς πολύποδες, λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού, διαταραχές του ύπνου και διαταραχές της μάθησης στα παιδιά (7).
ΦΥΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΠΟΥ ΒΟΗΘΟΥΝ ΣΤΙΣ ΕΠΟΧΙΚΕΣ ΑΛΛΕΡΓΙΕΣ
Υπάρχουν πολλά φυτικά συστατικά που βοηθούν στις εποχικές αλλεργίες. Τα πιο σημαντικά είναι τα παρακάτω:
Μαύρο κύμινο
Το μαύρο κύμινο, ένα ετήσιο ανθοφόρο φυτό της οικογένειας Ranunculaceae, είναι εγγενές στη Νότια Ασία. Καλλιεργείται επίσης και χρησιμοποιείται σε διάφορα μέρη της Μεσογείου, της Νότιας Ευρώπης και της Βόρειας Αφρικής. Στην ισλαμική ιατρική έχει διαφημιστεί ως «θεραπεία για όλες τις ασθένειες εκτός από το θάνατο». Οι σπόροι είναι το φαρμακολογικά ενεργό τμήμα του φυτού. Ενώ έχει πάνω από 100 ενεργά συστατικά, η θυμοκινόνη φαίνεται να είναι το δραστικό συστατικό.
Το μαύρο κύμινο μπορεί να είναι ένας αποτελεσματικός και φυσικός τρόπος για τη μείωση της σοβαρότητας και της διάρκειας των συμπτωμάτων της αλλεργικής ρινίτιδας. Σε μια ιρανική μελέτη που διεξήχθη σε 66 άτομα που πάσχουν από αλλεργική ρινίτιδα, η λήψη μαύρου κύμινου για ένα μήνα μείωσε σε σημαντικό βαθμό συμπτώματα όπως φτέρνισμα, κνησμό και ρινική συμφόρηση (8). Ομοίως, σε μια άλλη μελέτη η χορήγηση μαύρου κύμινου μείωσε τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων σε 152 άτομα με αλλεργικές παθήσεις, και συγκεκριμένα με αλλεργική ρινίτιδα, βρογχικό άσθμα και ατοπικό έκζεμα (9).
Πώς όμως δρα το μαύρο κύμινο στις αλλεργίες; Οι αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες του μαύρου σπόρου συμβάλλουν στη μείωση της ρινικής συμφόρησης και στη σοβαρότητα των συμπτωμάτων. Βελτιώνει την ανοσολογική απόκριση και η αντισταμινική του δράση μπορεί να μειώσει τον κνησμό που συνήθως παρουσιάζουν οι πάσχοντες. Μελέτες σε ζώα έχουν δείξει ότι η θυμοκινόνη και άλλα συστατικά του ελαίου του μαύρου κύμινου μπορούν να αλλάξουν την παραγωγή κυτοκινών, αναχαιτίζοντας τον TNF-a, την ιντερλευκίνη (IL)-6 και την IL-1b. Το nigellone, ένα πολυμερές της θυμοκινόνης, έχει αποδειχθεί ότι εμποδίζει την απελευθέρωση ισταμίνης από τα μαστοκύτταρα, έχοντας έτσι εφαρμογές στο άσθμα, τη βρογχίτιδα και τις αλλεργίες (10-11).
Astragalus membranaceus
Ο astragalus membranaceus είναι ένα από τα πιο θεμελιώδη βότανα που χρησιμοποιούνται στην Παραδοσιακή Κινεζική Ιατρική. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι ο astragalus μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των συμπτωμάτων σε άτομα που έχουν αλλεργική ρινίτιδα (12). Ο astragalus χρησιμοποιείται επίσης παραδοσιακά στην Κίνα για τη θεραπεία του άσθματος και πολυάριθμες μελέτες έχουν δείξει ότι το βότανο βελτιώνει τη φλεγμονή των αεραγωγών (13-16).
Saccharina japonica
Η Saccharina japonica είναι είδος θαλάσσιου φυκιού που ανήκει στην ομοταξία φαιοφύκη και καλλιεργείται από τον άνθρωπο για τροφή στις θάλασσες της Κίνας, της Ιαπωνίας και της Κορέας. Έχει διαπιστωθεί σε εργαστηριακή μελέτη ότι το fucoidan, ένας πολυσακχαρίτης που περιέχεται στη Saccharina japonica, παρουσιάζει αντιαλλεργική δράση (17).
Κουερσετίνη
Η κουερσετίνη, ένα από τα πιο κοινά φλαβονοειδή που βρίσκονται σε μια ποικιλία τροφίμων όπως το κόκκινο κρασί, το πράσινο τσάι, και τα μήλα, έχει μελετηθεί για την ικανότητά της να μειώνει τα συμπτώματα των αλλεργιών. Έχει αποδειχθεί ότι εμποδίζει τα λευκοτριένια, τα μαστοκύτταρα και την απελευθέρωση της ισταμίνης (18), κάτι που την καθιστά έναν καλό υποψήφιο για αντιαλλεργική θεραπεία. Τα αποδεικτικά στοιχεία έδειξαν επίσης ότι η κουερσετίνη αμβλύνει την φλεγμονώδη απάντηση των κυττάρων του ανοσοποιητικού κατά την αναγνώριση του αντιγόνου (19).
Ασθενείς με ρινικές αλλεργίες που έλαβαν θεραπεία με ρινικό σπρέι που περιέχει κουερσετίνη και Artemisia abrotanum L εμφάνισαν ταχεία και σημαντική ανακούφιση των ρινικών συμπτωμάτων που ήταν συγκρίσιμη με αντιισταμινικά παρασκευάσματα (20). Σε δύο ανεξάρτητες τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες σε ασθενείς με αλλεργίες γύρης, η λήψη 100 mg ενός συστατικού που συνδεόταν με την κουερσετίνη για 8 εβδομάδες, μείωσε σημαντικά τα ρινικά συμπτώματα σε σύγκριση με την ομάδα του εικονικού φαρμάκου (placebo) (21-22).
Τσουκνίδα
Ιστορικά, τσουκνίδα έχει χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία της αλλεργικής ρινίτιδας, αλλά πολύ λίγες κλινικές μελέτες έχουν διεξαχθεί. Σε μία ανοιχτή μελέτη 69 ασθενών με αλλεργική ρινίτιδα, το 58% των ατόμων που έλαβαν 600 mg λυοφιλιωμένο (αποξηραμένο με ψύξη) φύλλο τσουκνίδας ανέφεραν ανακούφιση των συμπτωμάτων της ρινοεπιπεφυκίτιδας, και το 48% το βρήκε αποτελεσματικότερο από τα φάρμακα του εμπορίου (23). Η μακροχρόνια χρήση του εκχυλίσματος τσουκνίδας IDS 30 φάνηκε ότι έχει αντιφλεγμονώδεις επιδράσεις (24).
Πρόσφατα, δεδομένα από πειράματα βιολογικών δοκιμασιών αποκάλυψαν ότι τα βιοδραστικά συστατικά του εκχυλίσματος της τσουκνίδας εμποδίζουν τους υποδοχείς ισταμίνης, εμποδίζουν τα ένζυμα που εμπλέκονται στην απελευθέρωση κυτοκινών και χημειοκινών, τα οποία προκαλούν συμπτώματα αλλεργίας, και μειώνουν την παραγωγή ειδικών αλλεργιογόνων προσταγλανδινών. Για πρώτη φορά, αυτά τα αποτελέσματα παρέχουν μια μηχανιστική κατανόηση του ρόλου των εκχυλισμάτων της τσουκνίδας στη μείωση της αλλεργίας και άλλων φλεγμονωδών απαντήσεων (25).
Βρομελίνη
Η βρομελίνη είναι ένα πεπτικό ένζυμο που εξάγεται από τον ανανά και βρίσκεται συχνά στις φόρμουλες πέψης. Εκτός από το ότι λειτουργεί ως πεπτικό βοήθημα για τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες, η βρομελίνη μπορεί επίσης να επηρεάσει θετικά το ανοσοποιητικό σύστημα. Χρησιμοποιείται στη βοτανοθεραπεία για να βοηθήσει στην ανακούφιση του πόνου, του οιδήματος και της φλεγμονής. Έχει αντισταμινική δράση. Η βρομελίνη είναι ένας βλεννολυτικός παράγοντας, που σημαίνει ότι διασπά τη βλέννα και μια μελέτη έδειξε ότι είναι αποτελεσματική στην οξεία ιγμορίτιδα σε παιδιά (26). Έρευνες σε ποντίκια δείχνουν ότι η βρομελίνη μπορεί να μειώσει την αλλεργική ευαισθητοποίηση και την αλλεργική νόσο των αεραγωγών χάρη στις αντιφλεγμονώδεις και αντιαλλεργικές της ιδιότητες (27).
- Chang, Christopher, 2011. Asthma in Children and Adolescents: A Comprehensive Approach to Diagnosis and Management. Clinical Reviews in Allergy and Immunology. Doi: 10.1007/s12016-011-8261-3.
- Wallace DV, Dykewicz MS, Bernstein DI, et al. The diagnosis and management of rhinitis: An updated practice parameters. J Allergy ClinImmunol 2008; 122: S1-S84
- Fishbein AB, FuleihanRL. The hygiene hypothesis revisited: does exposure to infectious agents protect us from allergy? CurrOpinPediatr. 2012 Feb;24(1):98-102.
- Jedrychowski W et al. Wheezing and asthma may be enhanced by broad spectrum antibiotics used in early childhood. Concept and results of a pharmacoepidemiology study. J PhysiolPharmacol. 2011 Apr;62(2):189-95.
- Choi SH, Yoo Y, Yu J, et al. Bronchial hyperresponsiveness in young children with allergic rhinitis and its risk factors. Allergy. 2007 Sep;62(9):1051-6.
- Craig TJ, Sherkat A, Safaee S. Congestion and sleep impairment in allergic rhinitis. Curr Allergy Asthma Rep. 2010 Mar;10(2):113-21.
- Bousquet J, Khaltaev N, Cruz AA, Denburg J, et al. Allergic Rhinitis and its Impact on Asthma (ARIA) 2008 update (in collaboration with the World Health Organization, GA(2)LEN and AllerGen). Allergy. 2008 Apr;63Suppl 86:8-160.
- Nikakhlagh S, Rahim F, Aryani FH, et al. Herbal treatment of allergic rhinitis: the use of Nigella sativa. Am J Otolaryngol. 2011 Sep-Oct;32(5):402-7.
- Kalus U, Pruss A, Bystron J, et al. Effect of Nigella sativa (black seed) on subjective feeling in patients with allergic diseases. Phytother Res. 2003 Dec;17(10):1209-14.
- Ahmad A, Husain A, Mujeeb M, et al. A review on therapeutic potential of Nigella sativa: A miracle herb. Asian Pac J Trop Biomed. 2013 May;3(5):337-52.
- Darakhshan S, Bidmeshki Pour A, Hosseinzadeh Colagar A, Sisakhtnezhad S. Thymoquinone and its therapeutic potentials. Pharmacol Res. 2015 May-Jun;95-96:138-58.
- Matkovic Z, Zivkovic V, Korica M, et al. Efficacy and safety of Astragalus membranaceus in the treatment of patients with seasonal allergic rhinitis. Phytother Res. 2010;24:175-81.
- Yuan X, Sun S, Wang S, Sun Y. Effects of astragaloside IV on IFN-gamma level and prolonged airway dysfunction in a murine model of chronic asthma. Planta Med. 2011;77(4):328-333.
- Chen SM, Tsai YS, Lee SW, et al. Astragalus membranaceus modulates Th1/2 immune balance and activates PPARγ in a murine asthma model. Biochem Cell Biol. 2014;92(5):397-405.
- Xu S, Tian BP, Zhang LH, et al. Prevention of allergic airway hyperresponsiveness and remodeling in mice by Astragaliradix antiasthmatic decoction. BMC Complement Altern Med. 2013;13:369.
- Yang ZC, Qu ZH, Yi MJ, et al. Astragalus extract attenuates allergic airway inflammation and inhibits nuclear factor κB expression in asthmatic mice. Am J Med Sci. 2013;346(5):390-395.
- Morita A, Tanino Y, Ojima T, Mizuno M. Influence of Temperature on the Anti-allergic Activity of Fucoidan Extracted from Saccharina japonica. Food Science and Technology Research. 2019, 25, 4.
- Chirumbolo S, Marzotto M, Conforti A, et al.Bimodal action of the flavonoid quercetin on basophil function: an investigation of the putative biochemical targets. ClinMol Allergy. 2010 Sep 17;8:13.
- Huang RY, Yu YL, Cheng WC, et al. Immunosuppressive effect of quercetin on dendritic cell activation and function. J Immunol. 2010 Jun 15;184(12):6815-21.
- Remberg P, Bjork L, Sterner O. Characteristics, clinical effect profile and tolerability of a nasal spray preparation for Artemisia abrotanum L for allergic rhinitis. Phytomedicine . 2004 Jan;11(1):36–42.
- Kawai M, Hirano T, Arimitsu J, et al.Effect of enzymatically modified isoquercitrin, a flavonoid, on symptoms of Japanese cedar pollinosis: a randomized double-blind placebo-controlled trial. Int Arch Allergy Immunol. 2009;149(4):359-68.
- Hirano T, Kawai M, Arimitsu J, et al. Preventative effect of a flavonoid, enzymatically modified isoquercitrin on ocular symptoms of Japanese cedar pollinosis. Allergol Int. 2009 Sep;58(3):373-82.
- Mittman P. Randomized, double-blind study of freeze-dried Urticadioica in the treatment of allergic rhinitis. Planta Med. 1990 Feb;56(1):44-7.
- Konrad A, Mähler M, Arni S, et al. Ameliorative effect of IDS 30, a stinging nettle leaf extract, on chronic colitis. Int J Colorectal Dis. 2005 Jan;20(1):9-17.
- Roschek B Jr, Fink RC, McMichael M, Alberte RS. Nettle extract (Urticadioica) affects key receptors and enzymes associated with allergic rhinitis. Phytother Res. 2009 Jul;23(7):920-6.
- Braun JM, Schneider B, Beuth HJ. Therapeutic use, efficiency and safety of the proteolytic pineapple enzyme Bromelain-POS in children with acute sinusitis in Germany. In Vivo. 2005 Mar-Apr;19(2):417-21. PMID: 15796206.
- Secor ER Jr, Szczepanek SM, Castater CA, et al. Bromelain Inhibits Allergic Sensitization and Murine Asthma via Modulation of Dendritic Cells. Evid Based Complement Alternat Med. 2013;2013:702196.
Μάριος Δημόπουλος
Φυσικοπαθητικός (Doctor of Naturopathy)-Συγγραφέας
Μέλος της American Naturopathic Medical Association
Μέλος του American Council of Applied Clinical Nutrition
Μέλος της American Association of Drugless Practitioners
Μέλος της American Association of Nutritional Consultants
Μέλος της Canadian Association of Natural Nutritional Practitioners
Μέλος της Association for Natural Medicine in Europe
Μέλος της Society of Complementary Alternative and Holistic Practitioners
Μέλος του Πανελληνίου Συλλόγου Φυσιοπαθητικών
Μέλος του Επαγγελματικού Σωματείου Συμπληρωματικής Ιατρικής και Ανθρωπιστικών Επιστημών (Ε.Σ.Σ.Ι.Α.Σ.)