Oμορφιά και δερματική αντιγήρανση – Φυσικά όπλα και στρατηγικές

Δερματική Γήρανση:

Από τη δεκαετία του 1970, οι επιστήμονες γνώριζαν ότι τα χαρακτηριστικά του νεανικού και υγιούς δέρματος αλλάζουν κατά τη διάρκεια της ημέρας. Τις ώρες αφύπνισης, το δέρμα λειτουργεί ως φραγμός σε κάθε είδους εξωτερικές απειλές, από την ακτινοβολία έως τους ερεθιστικούς παράγοντες, αφήνοντάς το τεντωμένο και ξηρό. Τη νύχτα, το δέρμα επιδιορθώνει τη βλάβη που υπέστη την προηγούμενη μέρα. Μέχρι το πρωί, είναι πιο απαλό, πιο ενυδατωμένο και έτοιμο να αντιμετωπίσει τους ερεθιστικούς παράγοντες της ημέρας ως αποκατεστημένο φράγμα.

Το δέρμα είναι το πιο εξωτερικό όργανο του σώματος και υπόκειται σε περιβαλλοντικές βλάβες όπως το ηλιακό φως και η ρύπανση μεταξύ άλλων. Η γήρανση του δέρματος είναι αποτέλεσμα δύο συνεργιστικών μηχανισμών, της εγγενούς ή χρονολογικής γήρανσης, μια διαδικασία που συμβαίνει όχι μόνο στο δέρμα αλλά σε όλους τους ιστούς και είναι αποτέλεσμα του χρόνου, και της εξωγενής γήρανσης ή φωτογήρανσης, η οποία προκαλείται από την επαναλαμβανόμενη έκθεση του δέρματος σε βλαβερούς παράγοντες, ιδιαίτερα στο ηλιακό φως, την ρύπανση, την ιονίζουσα ακτινοβολία, τις χημικές ουσίες, κ.α.

Αυτοί οι παράγοντες οδηγούν μαζί σε σωρευτικές δομικές και φυσιολογικές αλλοιώσεις και προοδευτικές αλλαγές σε κάθε στιβάδα του δέρματος. Η σταδιακή απώλεια της ελαστικότητας του δέρματος οδηγεί στο φαινόμενο της χαλάρωσης. Η επιβράδυνση του ρυθμού εναλλαγής της επιδερμίδας και η επιμήκυνση του κυτταρικού κύκλου συμπίπτουν με πιο αργή επούλωση τραυμάτων και λιγότερο αποτελεσματική απολέπιση όσο περνάει ο χρόνος.

Με την πάροδο της ηλικίας λοιπόν, μια αξιοσημείωτη απώλεια θετικών δομών και η μείωση της περιεκτικότητα σε κολλαγόνο τύπου VII, μπορεί να συμβάλει στις ρυτίδες αποδυναμώνοντας τον δεσμό μεταξύ του δέρματος και της επιδερμίδας.

Ένα από τα βασικά συστατικά του δέρματος, το κολλαγόνο, φαίνεται ακανόνιστο και αποδιοργανωμένο στο ηλικιωμένο δέρμα, καθώς η συνολική περιεκτικότητα σε κολλαγόνο μειώνεται περίπου 1% ανά έτος.

Ένα ακόμα από τα κύρια συστατικά της δερματικής μήτρας που μειώνετε με την ηλικία είναι οι γλυκοζαμινογλυκάνες (GAGs), που είναι πολυσακχαρίτες που βοηθούν στη δέσμευση του νερού και χρησιμοποιούνται από το σώμα ως ενυδατικές ουσίες και παράλληλα συμβάλλουν στην υποστήριξη των δομικών πρωτεΐνών του δέρματος, όπως το κολλαγόνο και η ελαστίνη.

Παρόμοια με την πάροδο του χρόνου το δέρμα χάνει και την περιεκτικότητά του σε ελαστίνη, η οποία είναι υπεύθυνη για την ελαστικότητα και δίνει την ιδιότητα στην επιδερμίδα να επανέρχεται στην αρχική της μορφή μετά από έντονες κινήσεις. Η ελαστίνη εμποδίζει την απώλεια υγρασίας από τα κατώτερα στρώματα του δέρματος και καταπολεμά τα σημάδια γήρανσης.

Συνεπώς, τα τρία κύρια δομικά συστατικά του χορίου του δέρματος, δηλαδή το κολλαγόνο, τα GAGs και η ελαστίνη, έχουν αποτελέσει το αντικείμενο της πλειοψηφίας των αντιγηραντικών ερευνών που σχετίζονται με το δέρμα, από «αντιρυτιδικές κρέμες» έως διάφορους γεμιστικούς παράγοντες.

Γήρανση του δέρματος και φυσικές ενώσεις.:

Ο κόσμος των φυτών είναι μια από τις κύριες πηγές για υλικά που χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία τροφίμων, φαρμακευτικών προϊόντων και καλλυντικών και πολλά καλλυντικά βασίζονται σε βοτανικά συστατικά, πολλά από τα οποία έχουν μακρά ιστορία χρήσης στην παραδοσιακή ή λαϊκή ιατρική. Τα φυτικά υλικά, συμπεριλαμβανομένων των εκχυλισμάτων, μπορούν επίσης να εφαρμοστούν τοπικά για σκοπούς φροντίδας του δέρματος, καθώς και για τη θεραπεία πολλών δερματικών παθήσεων. Εκτός από τις αρωματικές επιδράσεις των φυτών, έμφαση δίνεται επίσης στις αντιοξειδωτικές τους ιδιότητες και στην ικανότητά τους να ρυθμίζουν ορισμένους τύπους δερματικών βλαβών που προκύπτουν από επιβλαβείς περιβαλλοντικούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της υπεριώδους ακτινοβολίας (UVR) και των ελεύθερων ριζών.

Στον 21ο αιώνα, την εποχή της σύγχρονης επιστήμης και της έκρηξης της τεχνολογίας, με την πλαστική χειρουργική και τις τεχνικές αναζωογόνησης με λέιζερ, ένα ερώτημα είναι επιβλητικό – υπάρχει θέση για φυσικά προϊόντα;

Η απάντηση είναι απόλυτα θετική, καθώς υπάρχει μια αυξανόμενη τάση για τους γιατρούς να χρησιμοποιούν λιγότερο επεμβατικές διαδικασίες που μειώνουν τους κινδύνους και τις επιπλοκές και για τους ασθενείς να επιλέγουν όλο και περισσότερο, θεραπείες χωρίς ουλές και σημάδια και χωρίς τον κίνδυνο ερεθισμού, καψίματος, δερματίτιδας και άλλων επιπλοκών που προκαλούνται από το λέιζερ και τις συμβατικές κρέμες για την δερματική γήρανση.

Έτσι, οι ενώσεις φυσικής προέλευσης για την καταπολέμηση των ρυτίδων του δέρματος, κερδίζουν περισσότερο ενδιαφέρον μεταξύ των καταναλωτών, καθώς θεωρούνται πιο ήπιες, ασφαλέστερες και με φυσικότερα αισθητικά αποτελέσματα.

Επεμβατικές μελέτες δείχνουν ότι είναι πράγματι δυνατό να καθυστερήσει η γήρανση του δέρματος και να βελτιωθούν οι δερματικές παθήσεις μέσω της χορήγησης επιλεγμένων συμπληρωμάτων διατροφής. Μερικά από τα φυτικά εκχυλίσματα έχουν την ικανότητα να καθαρίζουν τις ελεύθερες ρίζες, να προστατεύουν τη μήτρα του δέρματος μέσω της αναστολής της ενζυμικής αποικοδόμησης ή να προάγουν τη σύνθεση κολλαγόνου στο δέρμα.

Συνολικά τα φυτικά εκχυλίσματα παρουσιάζουν ενυδατικές, θρεπτικές, σταθεροποιητικές, καθαριστικές, αντιφλεγμονώδεις, αντιμικροβιακές, μαλακτικές, ανασταλτικές της μελανίνης, αντιμεταλλαξιογόνες, στυπτικές, αναγεννητικές και προστατευτικές από την υπεριώδη ακτινοβολία ιδιότητες.

Υπάρχουν δύο κύριες ομάδες παραγόντων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως τοπικές εφαρμογές ενεργών συστατικών, τα αντιοξειδωτικά και οι ρυθμιστές κυττάρων.

Τα αντιοξειδωτικά, όπως οι βιταμίνες, οι πολυφαινόλες και τα φλαβονοειδή, προστατεύουν από τη δερματική φωτοφθορά, καθαρίζουν τις ελεύθερες ρίζες και μειώνουν την αποικοδόμηση του κολλαγόνου μειώνοντας τη συγκέντρωση του FR στους ιστούς.

Και οι ρυθμιστές κυττάρων, όπως οι ρετινόλες, τα πεπτίδια και οι αυξητικοί παράγοντες (GF), ενισχύουν την παραγωγή της εξωκυτταρικής μήτρας του δέρματος και έχουν άμεσες επιδράσεις στον μεταβολισμό του κολλαγόνου αυξάνοντας την παραγωγή του.

Δεδομένα από φυσικές ενώσεις κατά της δερματικής γήρανσης:

Οι ρυθμιστές των κυττάρων, όπως τα παράγωγα βιταμίνης Α, τα πολυπεπτίδια και τα βοτανικά, δρουν άμεσα στο μεταβολισμό του κολλαγόνου και διεγείρουν την παραγωγή κολλαγόνου και ελαστικών ινών.

Οι βιταμίνες C, B 3 και E είναι τα πιο σημαντικά αντιοξειδωτικά λόγω της ικανότητάς τους να διεισδύουν στο δέρμα μέσω του μικρού μοριακού τους βάρους.

Το τοπικό L-ασκορβικό οξύ (βιταμίνη C) σε συγκεντρώσεις μεταξύ 5 και 15% έχει αποδειχθεί ότι έχει αντιγηραντική δράση του δέρματος προκαλώντας την παραγωγή Col-1 και Col-3, καθώς και ένζυμα σημαντικά για την παραγωγή κολλαγόνου και αναστολείς της μήτρας μεταλλοπρωτεϊνάσης (MMP) 1.

Η Νιασιναμίδη (βιταμίνη Β3) ρυθμίζει τον μεταβολισμό και την αναγέννηση των κυττάρων και χρησιμοποιείται σε συγκέντρωση 5% ως αντιγηραντικός παράγοντας. Σε ορισμένες μελέτες, έχει παρατηρηθεί βελτίωση της ελαστικότητας του δέρματος, του ερυθήματος και των χρωματισμών μετά από 3 μήνες τοπικής θεραπείας.

Η βιταμίνη Ε (α-τοκοφερόλη) που χρησιμοποιείται ως συστατικό προϊόντων δέρματος έχει αντιφλεγμονώδη και αντιπολλαπλασιαστική δράση σε συγκεντρώσεις μεταξύ 2 και 20%. Δρα λειαίνοντας το δέρμα και αυξάνει την ικανότητα της κεράτινης στιβάδας να διατηρεί την υγρασία της, να επιταχύνει την επιθηλιοποίηση και να συμβάλλει στη φωτοπροστασία του δέρματος.

Στον τομέα των βοτάνων τα αποτελέσματα είναι ακόμα πιο ενδιαφέροντα. Π.χ, τα εκχυλίσματα του τροπικού βοτάνου Πολυποδία Λευκοτόμος (Polypodium leucotomos) έχει δείξει σε πρόσφατες κλινικές μελέτες, ότι έχει αντιοξειδωτικές και φωτοπροστατευτικές ιδιότητες όταν λαμβάνεται από το στόμα και παρέχει προστασία από τις βλαβερές συνέπειες της υπεριώδους ακτινοβολίας (UV) από τον ήλιο και άλλες πηγές. Επίσης το εκχύλισμα πράσινου τσαγιού (Camellia sinensis) έχει ισχυρές φωτοπροστατευτικές ιδιότητες που έχουν επιβεβαιωθεί τόσο σε πόσιμη όσο και σε τοπική θεραπεία.  Παρόμοια ένας μεγάλος αριθμός φυτικών εκχυλισμάτων μπορεί να μειώσει τη φθορά του δέρματος που προκαλείται από την UVB ακτνοβολία μειώνοντας τη δραστηριότητα των ενζύμων που εμπλέκονται στην αποικοδόμηση των ιστών [π.χ  Ιξόρα (Ixora parviflora), σπόροι καφεόδεντρού (Coffea arabica)],  ή αυξάνοντας τα συστατικά του ιστού σύνθεσης [π.χ. Λαμπίσια (Labisia pumila)].

Επιπλέον πολλά φυτά και εκχυλίσματα φυτών μπορούν να μετριάσουν την αποικοδόμηση της μήτρας του δέρματος. Τα Κολλιτσίδα (A. lappa), Άρεκα (A. catechu), Διοσκουρία (D. villosa) και Ξανθόριζα (C. xanthorrhiza) είναι παραδείγματα φυτών που μπορούν να αναστείλουν την Υαλορουνιδάση, την Ελαστάση, την Κολαγενάση και τη ΜΜΡ. Μερικά φυτά έχουν την ικανότητα να προάγουν τη σύνθεση του κολλαγόνου, δηλαδή τα Σεντέλλα (C. asiatica), Τζίνσενγκ (P. ginseng) και Κανέλα (C. zeylanicum).

Τέλος υπάρχουν φυτά και φυτικά εκχυλίσματα με ιδιότητες αποχρωματισμού που δρουν μέσω διαφόρων μηχανισμών όπως αναστολή της μελανογένεσης, διασπορά μελανοκυττάρων, αναστολή της τυροσιανάσης κ.α., και ορισμένα φυτά που μπορούν να βελτιώσουν τη σφριγηλότητα και την ελαστικότητα του δέρματος, κυρίως λόγω των φυτοοιστρογόνων και των σαπωνοσιδών που περιέχουν.

Τοπικοί φυσικοί παράγοντες για Ελαστικότητα και Σύσφιξη:

Τα εκχυλίσματα κάποιων φυτών έχουν δείξει σημαντική βελτίωση των ιξωδοελαστικών και ενυδατικών ιδιοτήτων του δέρματος. Τα σημαντικότερα από αυτά είναι τα εξής.

Eκχύλισμα λυκίσκου (Humulus lupulus L): Οι κρέμες που περιέχουν εκχυλίσματα λυκίσκου είναι χρήσιμες στην πρόληψη της γήρανσης του δέρματος και στη θεραπεία του χαλαρού δέρματος, των ραγάδων και της χαλάρωσης. Χρησιμοποιούνται επίσης στη σύσφιξη του μαστού, επειδή περιέχουν το φυτοοιστρογόνο 8-πρενυλναρινγενίνη.

Kigelia Africana: Σε ορισμένους αφρικανικούς πληθυσμούς, οι γυναίκες αλέθουν τον καρπό του Sausage Tree (Kigelia Africana) σε κατάπλασμα, το οποίο στη συνέχεια απλώνεται στο στήθος για να βελτιώσει τη σφριγηλότητά του. Τα ενεργά συστατικά του φρούτου είναι γνωστό ότι προκαλούν συσφικτική δράση στο χόριο και στους μυς του. Μια τέτοια επίδραση οφείλεται στις ισοφλαβόνες και στις στεροειδείς σαπωνοσίδες που υπάρχουν στα φρούτα. Οι ισοφλαβόνες είναι φυτοοιστρογόνα που δρουν στους ιστούς με τρόπο παρόμοιο με αυτόν των ανθρώπινων οιστρογόνων. Οι σαπωνοσίδες προκαλούν αποστράγγιση του δέρματος και ασκούν αποκατάσταση, αποκαθιστώντας έτσι την ελαστικότητα και τη σφριγηλότητα του χορίου.

Dioscorea villosa: Το βότανο Wild Yam’s (Dioscorea villosa), περιέχει την δραστική ένωση Diosgenin που χρησιμοποιείται επίσης σε κρέμες σώματος, για την καλλυντική ανύψωση του μαστού, καθώς φαίνεται να προκαλεί αύξηση του όγκου των λιποκυττάρων με αποτέλεσμα την ενίσχυση της σύσφιξης του δέρματος.

Εκχύλισμα άνηθου (Peucedanum graveolens): Αρκετές μελέτες έχουν δείξει πως η πλειοψηφία των ατόμων που έλαβαν θεραπεία με εκχύλισμα άνηθου σημείωσαν σημαντικές βελτιώσεις στην ελαστικότητα του δέρματος, τη σφριγηλότητα και τη χαλάρωση της γραμμής των γνάθων. Επίσης η μέση επιφάνεια και το μήκος των ρυτίδων μειώθηκαν σημαντικά σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο, δείχνοντας ότι το εκχύλισμα άνηθου θα μπορούσε να βελτιώσει την ελαστικότητα του δέρματος in vitro καθώς και τις εμβιομηχανικές ιδιότητες και την εμφάνιση του δέρματος in vivo.

Ελαστίνη θαλάσσιας προέλευσης: Πέρα από τα φυτά, η φυσική ελαστίνη θαλάσσιας προέλευσης που προέρχεται από ψάρια και χρησιμοποιείτε σε προιόντα σύσφυξης, έχει δείξει πως ενισχύει τον πολλαπλασιασμό των ινοβλαστών του ανθρώπινου δέρματος και τη σύνθεση ελαστίνης στους ινοβλάστες και βελτιώνει τις ρυτίδες του δέρματος, δείχνοντας ισχυρή  αντιγηραντική δράση και επανάκτηση της ελαστικότητας του δέρματος.

Φυσικοί παράγοντες για Φωτογήρανση:

Στην φωτογήρανση η UVB ακτινοβολία είναι το πιο επικίνδυνο συστατικό του ηλιακού φωτός. Λόγω της υψηλής ενέργειάς της, η UVB είναι σε θέση να διασχίσει την επιδερμίδα και να φτάσει στο ανώτερο χόριο όπου αλληλεπιδρά με τα κυτταρικά χρωμοφόρα, οδηγώντας σε βλάβη του DNA και αυξημένο οξειδωτικό στρες. Αυτά τα συμβάντα ενεργοποιούν πολυάριθμες οδούς σηματοδότησης που οδηγούν σε μειωμένη παραγωγή κολλαγόνου, αυξημένη σύνθεση και δραστηριότητα των μεταλλοπρωτεασών μήτρας (MMPs) που είναι υπεύθυνες για την αποικοδόμηση του συνδετικού ιστού, τη συσσώρευση γηρασμένων κυττάρων και την ελαττωματική αποικοδόμηση ελαστικών ινών, που έχουν ως αποτέλεσμα την εμφάνιση ρυτίδων, αυξημένο πάχος της επιδερμίδας με επακόλουθη αυξημένη αφυδάτωση, υπερμελάγχρωση, ωχρότητα και απώλεια του τόνου του δέρματος, τα οποία είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του φωτογηρασμένου δέρματος

Εκτός από τα συμβατικά αντηλιακά οργανικού-χημικού και φυσικού-ορυκτού τύπου, έχουν αναπτυχθεί και άλλες μη αντηλιακές προστατευτικές στρατηγικές, κάποιες από τις σημαντικότερες αναλύονται παρακάτω.

Πολυποδιαίος Λευκοτόμος (Polypodium leucotomos): Τα συμπλήρωμα διατροφής που περιέχουν εκχύλισμα του βοτάνου Πολυποδιαίος Λευκοτόμος χρησιμοποιούνται για την πρόληψη προβλημάτων του δέρματος όπως ηλιακά εγκαυματα, το έκζεμα (ατοπική δερματίτιδα), η ψωρίαση, η λεύκη, κ.α, καθώς περιέχει φυσικά αντιοξειδωτικά που βοηθούν στην προστασία του δέρματος από τις βλάβες που προκαλούν οι ελεύθερες ρίζες. Πρόσφατες κλινικές έρευνες, έδειξαν ότι το εκχύλισμα του βοτάνου έχει αντιοξειδωτικές και φωτοπροστατευτικές ιδιότητες και λαμβάνεται από το στόμα και παρέχει προστασία από τις βλαβερές συνέπειες της υπεριώδους ακτινοβολίας (UV) από τον ήλιο και άλλες πηγές. Το συμπλήρωμα P. leucotomos επιδεικνύει διπλά προστατευτικά αποτελέσματα στην εξωκυτταρική μήτρα μέσω της αναστολής των πρωτεολυτικών ενζύμων και της διέγερσης των TIMPs, των δομικών κολλαγόνων (τύποι I, III, V) της εξωκυτταρικής μήτρας και του TGF-β στους ινοβλάστες.

Πράσινο τσάι (Camellia sinensis): Μια ανασκόπηση πολυάριθμων μελετών στο πράσινο τσάι (Camellia sinensis), κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τόσο η από του στόματος κατανάλωση όσο και η τοπική εφαρμογή του πράσινου τσαγιού προστατεύουν από τη φλεγμονή και την καρκινογένεση που προκαλείται από χημικά και UV. Επιπλέον έχει δειχτεί πως η ανοσοκαταστολή που προκαλείται από την υπεριώδη ακτινοβολία αποτρέπεται από το πράσινο τσάι. Μια in vivo μελέτη απέδειξε ότι η τοπική εφαρμογή πολυφαινολών πράσινου τσαγιού πριν από την έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία οδηγεί σε αύξηση της ελάχιστης δόσης ερυθήματος, μειώνει τον αριθμό των κυττάρων Langerhans και μειώνει τη βλάβη του DNA στο δέρμα.

Εκχύλισμα Ροδιού (Punica granatum): Έχει αποδειχθεί σε αρκετές πρόσφατες μελέτες ότι το εκχύλισμα ροδιού προστατεύει τα ανθρώπινα κερατινοκύτταρα από το οξειδωτικό στρες που προκαλείται από την UVB ακτινοβολία και τους δείκτες φωτογήρανσης, και ως εκ τούτου, είναι ένα χρήσιμο συμπλήρωμα σε προϊόντα περιποίησης δέρματος. Επιπλέον η Κατεχίνη, ένα ενεργό συστατικό του ροδιού, έχει δείξει προστατευτικές επιδράσεις σε ινοβλάστες ανθρώπινου δέρματος που έχουν ακτινοβοληθεί με υπεριώδη ακτινοβολία και αναστολή της κυτταρικής βλάβης και της φωτογήρανσης του δέρματος που προκαλείται από την UVB ακτνοβολία.

Τζελ αλόης (Aloe vera): Το τζελ αλόης σε πόσιμη μορφή έχει δείξει πως βελτιώνει σημαντικά τις ρυτίδες και την ελαστικότητα στο φωτογηρασμένο ανθρώπινο δέρμα, με αύξηση της παραγωγής κολλαγόνου στο φωτοπροστατευμένο δέρμα και μείωση της έκφρασης του γονιδίου MMP-1 που διασπά το κολλαγόνο.  Παρόμοια, μια άλλη μελέτη έδειξε πως η διατροφική πρόσληψη στερολών αλόης προστατεύει από τη χρόνια βλάβη UVB στο δέρμα και τα αποτελέσματά μας υποδηλώνουν ότι οι στερόλες της αλόης μπορεί να αποτρέψουν τη φωτογήρανση του δέρματος μέσω της αντιφλεγμονώδους και MMP ρύθμισης.